#20 Çarmıh Yolcusu
Çarmıh Yolcusu
Bu Dünyadan Öteki Dünyaya bir Rüya Meseli
John Bunyan
Umut Alper Ceylan'ın çevirisiyle
Püriten vaiz John Bunyan Anglikan Kilisesi’ne boyun eğmeyi reddettiği için on iki yıl hapis yattı ve bu süreç hidayet romanlarının ilki Çarmıh Yolcusu: Bu Dünyadan Gelecek Dünyaya bir Rüya Meseli’ni doğurdu. Özgün adıyla The Pilgrim’s Progress 1678 yılında yayımlanır yayımlanmaz çok satan oldu, kolonilerde ve hızla yayılan Püriten topluluklarda gökten gelen bir rehber olarak görüldü. Bugüne dek 200’den fazla dile çevrildi. Türkçe ilk kez 1864’te, Telemak tercümesinden az sonra, Ermeni harfli olarak Kristiyanın Yolculuğu adıyla yayımlanmış, bunu müteakiben birkaç kez daha çevrilmiştir.
Çarmıh Yolcusu yalnızca edebi bir referans olmakla kalmadı, 17. yüzyılın sonundan itibaren yeni yeni serpilen macera ideolojisinin de temellerini attı. E.P. Thompson’a göre Bunyan “İngiliz işçi sınıfı hareketinin iki kurucu metni”nden birini (diğeri Paine’in İnsan Hakları) yazmıştı; dini özgürlük ülküsü siyasal bir radikalizmi ve özerklik arzusunu doğuracaktı. Max Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu’nda ele aldığı Püriten öznelliğin ideal-tipini kitabın kahramanı Hıristiyan’ın şahsında bulur.
Erken Modern denilen, 1500-1700 dönemini kapatan Bunyan bir geçiş dönemi ilmihali yazmıştı: ötedeki bir dünya için dua etmektense sınanarak kaderini çizen, faziletlerini kavganın içinde yaratan, bu yolda her şeyden vazgeçebilen, aidiyetlerin özsel olmadığı, içsel hakikat arayışının tanımladığı yeni bir figür tarihe giriş yapar. İngiliz roman geleneğinin temel taşı addedilen Çarmıh Yolcusu kullandığı metaforlar, benzetmeler, üslup ve rüya alegorisiyle yeni filizlenmiş Püriten hissiyatı bir varoluş tarzı haline getirdi.
Aralık 2022, 352 sf., 13.5x21
Çeviren: Umut Alper Ceylan
Dizgi: Fatih Mutlu
Kapak: Ömer Faruk Yıldız
Telemak 20
Edebiyat 7
978-605-73540-9-9
* * *
The Pilgrim's Progress Türkçe'de
Bunyan Çeviri ve Edisyonları
Kristiyanın Yolculuğu: Bu Dünyadan Gelecek Dünyaya, Rüya Şeklinde Yapılmış, İstanbul: H. Minasyan, 1864. - Ermeni harfli Türkçe.
Kristiyanın Gelecek Şehre Doğru Olan Yolculuğu, İzmir: Dedeyan, 1876.
Kristiyanın Gemiyle Ahrete Doğru Olan Yolculuğu, İzmir: Dedeyan, 1877.
Hristiyan Yolculuğu, İstanbul: A. Hagop Boyaciyan, 1879.
Kristiyan Yolculuğu, Yani, Müminin Helak Şehrinden Semavi Şehre Seyahatı, İstanbul: A. H. Boyacıyan, 1881.
Yolcunun Azimeti, Bu Dünyadan Gelecek Dünyaya, çev. Abdülmesih Yuhenna Avidaranyan, Şumnu: Avidaranyan, 1905.
Mesihin Seyahatnamesi: Bu Dünyadan Gelen Dünyaya, Filibe: Avidaranyan, 1908. Yazar: Yuhanna Benyan olarak belirtilmiştir.
Hac Yolunda: Bu Dünyadan Öteki Dünyaya, çev. Mustafa Necati, İstanbul: Agop Matyosyan, 1923; İstanbul, 1932; İstanbul: Redhouse Yayınevi, 1967.
Müminin Yolculuğu, İstanbul: American Board Neşriyat Dairesi, 1961.
İnanlının Yolculuğu, Yeruşalim Yolculuğu, çev. Bünyamin Candemir, İstanbul: Doyuran Matbaası, 1987.
Çarmıh Yolculuğu (Yeruşalim Yolculuğu), çev. Umut Alper Ceylan, İstanbul: Bütün Dünya, 2003.
1923'ten Mustafa Necati çevirisi
(İBB Atatürk Kitaplığı'ndan çevrimiçi okunabilir)
Telemak Kitap olarak 2003 yılında yayımlanan Umut Alper Ceylan tercümesini gözden geçirdik, örtük İncil referanslarını ve elzem açıklamaları dipnotla belirtip eksik olan Apology kısmını çevirerek ekledik.
Laurent Mignon'un Bunyan çevirilerini hususi olarak ele aldığı A Pilgrim's Progress: Armenian and Kurdish Literatures in Turkish and the Rewriting of Literary History makalesi ile The “Refuse and Ruins” of Literary History makalelerine bakılabilir.
1679 tarihli 3. baskının meşhur ilüstrasyonu
"Bu Dünya"dan "Öteki Dünya"ya yolculuğun duraklarının tasviri, 1813
