#31 Böyle Görsün Görmek İsteyen

Böyle Görsün Görmek İsteyen

Şiirler ve Denemeler

Sándor Csoóri

Júlia Balogh'un editörlüğünde

Barış Yılmaz'ın çevirisiyle

II. Dünya Savaşı’nda 18 kez el değiştiren, Macar kırsalının fakir köylerinden Zámoly’de doğan Sándor Csoóri çiftçi bir ailenin çocuğu. Şair ve siyasetçi olarak Macaristan’ın 20. yüzyılına damgasını vurmuş bir isim. 1954’te ilk şiir kitabıyla Attila József Ödülü alışından 2016’daki vefatına dek Macar kültür hayatının kilit isimlerinden biri olarak kalmış, birçok derginin editörlüğünü yapmış, ödüllü senaryolar kaleme almış ve kaleme aldığı denemeleriyle modern Macar edebiyatının panteonuna girmiştir. Macaristan’ın en çok sevilen ve okunan modern şairlerinden biri olmasının yanısıra 60’lardan itibaren Sovyet prangasındaki Macaristan’da muhalefetin öncü figürlerinden biri olmuş, bağımsızlığa giden yolda kitleleri arkasında sürüklemiş, Magyar Demokrata Fórum (Macar Demokratik Parti) kurucularından olmuştur.

Csoóri, II. Dünya Savaşı’nın yarattığı yıkımdan 1956 Macaristan Ayaklanması’na, 1920’de Trianon Antlaşması’yla Macaristan’ın parçalanmasının yarattığı ulusal travmadan sansürün gölgesinde düşüncenin imkanlarına Macar tecrübesinin içinden moderniteyle yüzleşiyor. Böyle Görsün Görmek İsteyen’in merkez denemesi “Deniz ve Ceviz Yaprağı”, Béla Bartók’tan başlayarak Doğu-Batı arasında Macaristan’da “halk” meselesine odaklanıyor.

Sándor Csoóri’nin külliyatından eşi Júlia Balogh’un yaptığı bu seçkiyle büyük bir şair ve düşünürü –Barış Yılmaz’ın Macarca aslından çevirisiyle– Türkçede ağırlıyoruz.

“Ne siyasetin ne bize ayrılan zamanın ne de geleceğin önceden belirlenmiş bariyerlerine takılacağız. Tam da zaman, siyaset ve gelecek adına… Eğer bereketini kendinden alan hayal gücünden, dilden ve dünyayı dönüştüren metaforların gücünden başka bir aracımız yoksa, yalnızca onlara sadık kalmalıyız! Çünkü hayal gücü olmasaydı, dünya daima dünde kalırdı.”

***

A könyv a Magyar Művészeti Akadémia, a Nemzeti Kulturális Támogatáskezelő Csoóri Sándor Alap, a Petőfi Kulturális Ügynökség és a Nomád Nemzedék Kft. támogatásának köszönhetően jelent meg.

Bu kitap Magyar Művészeti Akadémia (Macar Sanat Akademisi), Nemzeti Kulturális Támogatáskezelő Csoóri Sándor Alap (Ulusal Kültür Destek Fonu Csoóri Sándor Fonu), Petőfi Kulturális Ügynökség (Petőfi Kültür Ajansı) ve Nomád Nemzedék Kft.'nin katkılarıyla yayımlanmıştır.

***

Ocak 2024, 328 sf., 13.5x21

Macarca'dan çeviren: Barış Yılmaz

Kapak: Kardelen Akçam

Dizgi: Fatih Mutlu

Telemak 31, Serbest Radikaller 6

978-625-94124-2-9

Kitaptan bir kesit okumak için K24 Kitap'a da bakabilirsiniz: “Batı ve Doğu’nun ruhumuzu kazanmak için verdiği amansız savaş”.

***

SÁNDOR CSOÓRI KİMDİR?

Macar şair, yazar ve siyasetçi Sándor Csoóri (“Çuri” diye okunur; Zámoly, 3 Şubat 1930 – Budapeşte, 12 Eylül 2016), Macaristan taşrasında küçük bir kasabada “diş gıcırdatan sert bir kışın ve benzer şekilde ağır bir ekonomik krizin tam ortasında” Protestan, köylü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. II. Dünya Savaşı’nın içinde yetişkinliğe adım atan yaralı nesildendi. 1942’de yetenekli köylü çocukların eğitimine adanmış bir kurumun seçtiği 600 çocuktan biri oldu ve talihi döndü. Protestan koleji Pápai Református Kollégium’a girdi ve 1950’de mezun oldu. Sonraki on yıl basın-yayın sektöründe çalıştı.

İlk ciddi şiirleri bu dönemde 1953’te yayımlandı ve muhalif bir figür olarak tebarüz etmeye başladı. 54’te şiir kitabı Felröppen a madár (Kanatlanan Kuş) Attila József Ödülü alarak sükse yapar. 1963’te yayımlanan Tudósítás a toronyból (Kule’den Bildiri) denemesi Doğu Avrupa ve köylülük üzerine eleştirel bir okuma sunmuş, şehirli aydınları sarsmıştır. 60’ların başında Budapeşte Teknik Üniversitesi’nin gazete yazı işleri bürosunda çalışmaya başladı. 1968’den 1988’e kadar MAFILM’de dramaturgluk yaptı.

60’larda muhalefetin popüler lideriydi ve 1989’daki rejim değişikliğinde önemli bir rol oynadı. Onlarca soruşturma geçirdi. 1985 yılında muhalefet meclisi Monori’ye katıldı. 1987’de Macar Demokratik Forumu’nun kurucuları arasında yer aldı ve 1992’de Parti’nin yönetim kurulu üyesi oldu. 1988’de Gáspár Nagy ile birlikte Hitel dergisini çıkardı, 92’de yayın yönetmeni oldu. 1991 yılında yeniden kurulan Macar Dünya Federasyonu’nun 2000’e kadar başkanlığını yaptı. Şiirleri ve düzyazılarıyla Macaristan’ın en çok okunan isimlerindendi. Yazdığı çocuk şiirleriyle yetişkinler kadar çocukların da sevgisini kazandı.

Aldığı bazı ödüller şunlardır: 1954 & 1970’te Attila József Ödülü, Herder Ödülü (1981), Kossuth Ödülü (1990, 2012), Macar Kültürel Miras Ödülü (1997, 2005), Macar Liyakat Nişanı (2000).